Immaterieel Cultureel Erfgoed (ICE) - NETWERK
Op basis van een jarenlange ervaring met ICE en participatie én in samenwerking met tal van andere organisaties van binnen en buiten het erfgoedveld, wil tapis plein de komende jaren het immaterieel cultureel erfgoedbeleid en -netwerk in Vlaanderen mee ontwikkelen en ondersteunen. Een eerste stap hierin was het initiëren van het ICE-trekkersnetwerk, dat sinds 2013 bestaat uit CAG, ETWIE, Het Firmament, LECA, Resonant, tapis plein en Faro en op structurele basis samenkomt en -werkt. In de periode 2012-2014 werd vooral ingezet op sensibilisatie en ondersteuning van expertisecentra en erfgoedcellen. In 2015-2018 wordt dit op structureel niveau verdergezet, en krijgen collectiebeherende instellingen (musea en archieven) en lokale ondersteuning (heemkringen, lokaal beleid) een extra focus.
Aanvullend bij de netwerkrol neemt tapis plein de moderatie van het in 2012 gelanceerde platform voor immaterieel cultureel erfgoed op: www.immaterieelerfgoed.be. De website ondersteunt het netwerk en verkleint de afstand tussen professionele erfgoedsector en geëngageerde lokale ICE-gemeenschappen. Maar bovenal geeft het enthousiaste erfgoeddragers een plaats waar ze anderen kunnen inspireren met eigen initiatieven rond hun erfgoed en hoe zij het in de toekomst willen laten verder leven.
Op www.immaterieelerfgoed.be worden globale thema's die geregeld onderwerp van netwerk-acties zijn, verder uitgediept in themadossiers: Over zwarte piet en immaterieel erfgoed, immaterieel erfgoed en dieren, living human treasures, participatief documenteren van immaterieel erfgoed, immaterieel erfgoed & makelaardij, immaterieel erfgoed en toerisme, De UNESCO 2005 Conventie als troef? (Immaterieel) Cultureel erfgoed, diversiteit en duurzame ontwikkeling, immaterieel erfgoed en musea, immaterieel erfgoed en diversiteit.
Meer lezen? Download 'Het ontstaan en de organisatiestructuur van het ICE-trekkersnetwerk'.
RECENTE ACTIES
Hoezo: immaterieel erfgoed? Over alles wat niét materieel is in cultureel-erfgoedwerking. 29-09-2017
De voorbereidingen voor de nieuwe beleidsperiode 2019-2023 voor de cultureel-erfgoedsector draaien op volle toeren. Visies worden gevormd, uitdagingen in kaart gebracht, plannen gesmeed. Opvallend daarbij zijn de vele vragen die bij organisaties lijken te leven over immaterieel-cultureel-erfgoedwerking. ‘Hoe kunnen we immaterieel cultureel erfgoed inbedden in de werking? Wat ís precies een immaterieel-cultureel-erfgoedwerking’? Of meer nog ‘waar hebben we het eigenlijk over als we spreken over immaterieel cultureel erfgoed?!’
Er zijn immers allerlei ‘immateriële’, geestelijke of ‘niet-materiële’ waarden, dimensies, aspecten en methodes van erfgoed(werking). Ook deze worden steeds belangrijker in de cultureel-erfgoedwerking. Op 29 september organiseerden FARO en tapis plein vzw een contactmoment om samen na te denken over de vraagstukken die naar boven komen. Tijdens het contactmoment werden de uiteenlopende begrippen, kaders en insteken benoemd; noden werden opgetekend. Ook werd een start gemaakt richting werkbare operationele begripsomschrijvingen.
Meer weten? Download de presentatie van Jorijn Neyrinck: ‘Hoezo, immaterieel? Focus op niet-materiële facetten van erfgoedwerking’ (pdf), download de presentatie van Marc Jacobs: Reculer … pour mieux voir/sauter (pdf) en samenvatting (pdf), download een overzicht van gestelde vragen en antwoorden (pdf).
Infozine #2: Altijd dicht bij jou
Infozine #2 zoomt in op lokale erfgoedondersteuning voor immaterieel erfgoed, met verslagen, lectuur en inspiratie over lokale ICE-ondersteuning.
Inspiratiebrochure "Erfgoed voor doeners: wat immaterieel erfgoed betekent voor lokaal beleid, en omgekeerd."
FARO. Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed vzw en het Immaterieel Cultureel Erfgoed-trekkersnetwerk bundelden een hele reeks praktijkvoorbeelden die laten zien wat immaterieel erfgoed is en waar het in steden of gemeentes schuilgaat. Bovendien geeft de brochure 'Erfgoed voor doeners' ook aan hoe lokale besturen dit immaterieel erfgoed kunnen ondersteunen. Deze ondersteuning gaat zeer breed. Ze hoeft niet enkel of altijd te bestaan uit subsidies, hoe belangrijk die ook zijn. Lokale besturen kunnen ook promotie maken, logistiek ondersteunen of advies geven. Vaak kan je met kleinere ingrepen een bestaand ondersteuningsbeleid helemaal op maat maken van immaterieel erfgoed.
Meer weten? Lees de brochure via ISSUU of download de pdf.
ICE - vorming erfgoedcellen, 29-10-2015, Brussel
Deze vorming voor nieuwe erfgoedcelmedewerkers én oudgedienden focuste enerzijds op een stand van zaken en update omtrent immaterieel erfgoed, in combinatie met de campagne #ikschrijfgeschiedenis. Anderzijds stond praktijkuitwisseling tussen trekkers en erfgoedcellen met betrekking tot het benaderen, betrekken en begeleiden op het programma: Hoe begin je eraan, welke woorden gebruik je, wat zijn verwachtingen en hoe ga je daarmee om ...?
#DocumentingPerformingArts. How to capture creation and performance, 10-09-2015, Brussel
Tijdens het Theaterfestival (2015) nodigde Het Firmament alle geïnteresseerden in het documenteren van de podiumkunsten uit om mee in gesprek te gaan. Aan thematafels werden diverse cases en methodieken besproken. De focus lag hierbij op het delen van ervaringen en kennis. Podiumkunsten kunnen een inspirerende verkenning bieden van hoe er participatief én audiovisueel gedocumenteerd kan worden. Jorijn Neyrinck dacht mee vanuit de blik van tapis plein en het trekkersnetwerk ICE, in het kader van het thema ‘participatief documenteren van ICE’. Afsluitend deelde ze samen met de andere panelleden meningen en inzichten nav de dag en ging met een publiek van (podium)kunstenaars, erfgoedactoren, academici en geïnteresseerden in debat.
Meer weten? Klik hier door naar de verslagen.
SOIMA 2015, Unlocking sound and image heritage, 3 en 4-09-2015, Brussel
Op deze internationale conferentie bedoeld voor praktijkuitwisseling omtrent bewaring van audiovisueel erfgoed, bundelden het platform www.immaterieelerfgoed.be en het trekkersnetwerk ICE hun ervaring met het participatief documenteren van immaterieel cultureel erfgoed in een poster. Een instrument dat vaststellingen en feiten visueel op een rijtje zet en zo verder onderzoek en experiment stimuleert.
Meer weten? Download hier de poster in pdfformaat!
Studiedag: IN KLANK EN BEELD. Participatief documenteren van immaterieel erfgoed, 16-09-2014, LAMOT, Mechelen.
Documenteren van immaterieel erfgoed (ICE) brengt een reeks nieuwe vragen en uitdagingen binnen in de erfgoedpraktijk. Want hoe documenteer je erfgoed dat leeft in de hoofden, handen en handelingen van mensen? Een proces dat vraagt om een participatieve en dynamische – vaak audiovisuele – aanpak. Deze studiedag ging op zoek naar inspiratie, zowel bij onderzoeksmethodes als visuele antropologie en mondelinge geschiedenis, als in de dagdagelijkse ICE-praktijk.
Meer weten? Alle verslagen, presentaties en een overzicht van de praktijkvoorbeelden vind je hier!
Een initiatief van tapis plein, E-land, Erfgoedcel Mechelen en www.immaterieelerfgoed.be m.m.v. het MAS en het ICE-trekkersnetwerk (Resonant, Het Firmament, LECA, CAG, ETWIE, tapis plein en FARO).
Studiedag 'Immaterieel Cultureel Erfgoed en dieren', 20-09-2013, Gent
Vinkenzetten, schapen hoeden, valkerij, hanenzetten, paling peuren, garnaalvissen te paard, jaarmarkten, het fokken van Angorakonijnen … Er zijn talloze tradities in Vlaanderen waarin dieren een belangrijke rol spelen. Bij dit immaterieel erfgoed komt de kennis over dieren en hun relatie tot de mens in beeld. En tegelijk roepen deze voorbeelden ook specifieke vragen op: Welke organisatorische aspecten brengt het borgen van ICE-praktijken met dieren mee ? Welke ervaringen kunnen deze tradities delen en uitwisselen? Hoe spelen ze in op de geldende milieuwetgeving, dierenrechten, …? Welke relatie tussen mens en dier willen we respecteren binnen de omgang met immaterieel erfgoed en kunnen we hiervoor tot een ethische code komen?
Vrijdag 20 september vond in het STAM in Gent de studiedag "Immaterieel Cultureel Erfgoed en dieren. Samen naar praktijkuitwisseling en een ethische code" plaats. Het werd een boeiende dag waar ervaringen en meningen onder de aanwezigen werden uitgewisseld.
Meer weten? Achtergrondinformatie, artikels en leestips, presentaties en verwijzingen naar de studiedag vind je hier.
Communicatie en sensibilisatie-actie: de ICE-karavaan op Erfgoeddag 2013!
De ICE karavaan is een reisroute tot bij diverse traditiedragers in Vlaanderen die dag in dag uit, tijd maken om hun erfgoed toekomst te geven of te ‘borgen’. Vrouwen, mannen, kinderen die enthousiast wensten te tonen en delen hoe ze hun traditie koesteren, aan elkaar en aan medereizigers. Een pijnder van de Dendermondse reuzen en Ros Beiaard, kantklosters uit Brugge, de mannen van het jaartallenleven in Leuven, bezielers van de traditie Krakelingen en Tonnekensbrand in Geraardsbergen, de trekkers van de jaarmarkt in Sint-Lievens-Houtem. Met verkwikkende smaakmakers onderweg die het brede palet aan immaterieel erfgoed in Vlaanderen toonden: poppentheater, culinaire tradities, circustradities, ...
De ICE-karavaan was het eenmalige feestelijke antwoord op het erfgoeddagthema ‘Stop de Tijd’, dat moeilijk toepasbaar is op immaterieel erfgoed: ICE is immers tijdsgebonden, maar staat nooit stil. Een bijzonder gesmaakt en geslaagd initiatief dankzij vele partners en helpende handen!
Meer weten? Klik hier door voor meer info en foto's.
Themadag erfgoedcellen 27-11-2012: Uitdagingen van ICE
De themadag van de erfgoedcellen stond dit najaar in teken van ICE, in het toepasselijke kader van Maison des Géants in Ath. Onder begeleiding van tapis plein vzw en LECA presenteerden verschillende erfgoedcellen mogelijke antwoorden op ICE-uitdagingen vanuit hun eigen praktijk. Gedurende het dagprogramma werd er in groep verder praktijkervaring gewisseld en gereflecteerd over borging, omgaan met vragen van erfgoedgemeenschappen en bijdragen aan het platform immaterieel erfgoed.
ICE-breker
Tapis plein en het steunpunt FARO zetten samen met andere organisaties uit het immaterieel erfgoedveld het verkennend traject dat sinds 2011 verschillende perspectieven op het 'borgen' van ICE samenbrengt verder. In een soort labo met voorbeeldpraktijken uit binnen- en buitenland, oriënterende sessies en verdiepende masterclasses bieden we geen pasklare oplossingen, maar een unieke kans om van op de eerste rij mee te reflecteren, te discussiëren en te exploreren wat de mogelijkheden, de paradoxen en de problemen van dit 'waarborgen' kunnen zijn.
Meedenken? Neem deel aan de netwerkgroep ICE-breker op www.immaterieelerfgoed.be!
> Het programma sinds 2011 (Lees het uitgebreide overzicht met bibliografie hier (pdf).)
INTRODUCTIE met dr. Marc Jacobs / 28 februari 2011 - 10 tot 13 uur
Het maken en gebruiken van inventarissen als onderdeel van het borgen van immaterieel cultureel erfgoed: stavaza en opties.
MASTERCLASS met Prof. dr. Albert Piette / 18 maart 2011 - 10 tot 12 uur
Les Gilles distraits. Hoe feesten en tradities documenteren?
MASTERCLASS met Prof. dr. Noel Salazar / 5 mei 2011
Toerisme en immaterieel erfgoed: Liaisons dangereuses?
MASTERCLASS met prof. dr. Toshiyuki Kono, prof. dr. em. Wim Van Zanten en dr. Rieks Smeets / 6 juni 2011
Intellectueel eigendomsrecht, ICE en ‘free, prior and informed consent’
Workshop met dr. Rieks Smeets / 13 januari 2012
De UNESCO-conventie van 2003 en de operationele richtlijnen van 2010: uitdagingen, problemen en kansen
MASTERCLASS met dr. Bert De Munck en Johan David / 9 maart 2012
Ambachten en technieken in historisch perspectief. Download het verslag van de masterclass over ambachten en technieken (pdf).
MASTERCLASS met dr. Chiara Bortolotto / 9 oktober 2012
Authenticity and intangible heritage between theory and practice.
MASTERCLASS met Prof. dr. David Berliner / 23 april 2013 - 10 tot 13u
PCI, transmission culturelle et anthropologie
MASTERCLASS met Prof. dr. Loïc Bienassis / 31 mei 2013 - 14 tot 18u
Penser les processus de patrimonialisation. L'exemple du culinaire.
Immaterieel Cultureel-erfgoedwerk: voorbeeldpraktijken uit Labrador-New Foundland (Canada). Beleid, orale cultuur, geschiedenis en performance.
MASTERCLASS met Marilena Alivizatou / 17 oktober 2014 - 13 tot 16u
Intangible heritage and the museum - How can museums safeguard living culture? I.s.m. MAS | Museum aan de Stroom
MASTERCLASS De Unesco 2005 Conventie voor de Bescherming en de Promotie van de
Diversiteit van Cultuuruitingen / 15 december 2015 – Antwerpen
Kennismaken met de Unesco 2005 Conventie met Vlaamse, Nederlandse en internationale experten terzake: em. prof. dr. Marc Vervenne (voorzitter Vlaamse Unesco Commissie), prof. dr. Annick Schramme (Universiteit Antwerpen en Antwerp Management School) en prof. dr. Steven Van Uytsel (University of Kyushu, Fukuoka-shi, Japan).
SYMPOSIUM UNESCO 2003 & 2005 Encounters in cultural (heritage) diversity and sustainable development / 25 januari 2016 - Brussel
Internationale sprekers zoomen in op de mogelijke verbindingen van 2 internationale Unesco instrumenten die zich richten op culturele duurzaamheid en diversiteit: de 2003 Conventie voor het borgen van immaterieel cultureel erfgoed en de 2005 Conventie voor de Bescherming en de Promotie van de Diversiteit van Cultuuruitingen.
COLLOQUIUM Erfgoed, Culturele Duurzaamheid en Regio’s / 3 maart 2016 - ‘s-Hertogenbosch (NL)
Met internationale gastsprekers zoals Laurier Turgeon (Université Laval, Canada) en Mal Ridges (Senior Scientiest, New South Wales Government, Australië) en anderen.
Erfgoed, culturele duurzaamheid en bemiddeling / 21 december 2016 - Brussel
Dr. Robert Baron (New York State Council on the Arts) verzorgt op 2een masterclass met als titel 'Safeguarding Heritage and Facilitating Community Cultural Self-Determination - Mediations and Strategies for Sustainability'. Baron is directeur van (amateur)kunsten- en immaterieel erfgoedprogramma’s in New York, docent culturele makelaardij in Goucher College en een wereldautoriteit op het vlak van erfgoedbemiddeling, public folklore en ondersteunende erfgoedrollen.
EERDERE ACTIES
ICE & erfgoedcellen
Samen met FARO, Volkskunde Vlaanderen en het Firmament startte tapis plein in 2011 een reflectietraject met de erfgoedcellen over immaterieel cultureel erfgoed. Dit om van gedachten te wisselen en ervaringen uit te wisselen over de manier waarop erfgoedcellen (kunnen) inspelen op de recente ontwikkelingen rond immaterieel cultureel erfgoed. Welke plannen hebben erfgoedcellen rond ICE? Hoe zien zij hun ‘ondersteunende en begeleidende rol’? Welke knelpunten ervaren de erfgoedcellen om die rol op zich te kunnen nemen? En welke opportuniteiten stellen zich?
Binnen dit reflectietraject werden vier werkgroepjes opgericht met focus op inventariseren/educatie/rol van de erfgoedcellen en internationale samenwerking. In 2012 vinden verschillende acties plaats als uitlopers van dit traject.
LEESVOER
ICE en heemkunde: de FIER-gazet
Om ook heemkringen te sensibiliseren voor immaterieel erfgoed in hun eigen regio en hoe zij hierin een rol (kunnen) spelen, riepen tapis plein en Heemkunde Vlaanderen in 2015 de FIER-gazet in het leven. Om de vier maanden sturen we een heemkundige of erfgoedvrijwilliger op pad om het immaterieel erfgoed in zijn/haar regio in kaart te brengen. De FIER-gazet verschijnt in "Bladwijzer. Wegwijs met Heemkunde Vlaanderen".
FIER-gazet Zomereditie Arendonk (Bladwijzer 17, augustus 2016)
FIER-gazet Editie Geschied- en Heemkundige kring Kortenbos (Bladwijzer 16, april 2016)
FIER-gazet Editie Juliaan-Claerhoutkring Wielsbeke (Bladwijzer 15, december 2015)
FIER-gazet Editie Heemkundige kring De Faluintjes (Bladwijzer 14, augustus 2015)
Reflectie en duiding over ICE
Tapis plein schrijft samen met partners graag mee aan reflectie en duiding omtrent ICE in vaktijdschriften en geschreven media.
Het artikel over borgen in de praktijk (pdf) (FARO, tijdschrift voor cultureel erfgoed 5 (2012) 3)
Het artikel over het platform www.immaterieelerfgoed.be (FARO, tijdschrift voor cultureel erfgoed 5 (2012) 3)
Het artikel in META (jaargang 2011, nr. 6)
Het artikel in Museumpeil (jaargang 2011, nr. 35)
Meer lezen? Lees hier over ICE algemeen en hier over diverse thema's als ICE en toerisme, ICE en dieren …